Integrated Amplifier Western Electric WE 91E | Audio Hoàng Hải

Nếu bạn là một người đam mê đèn điện tử 300B huyền thoại, ai sẽ là người tốt nhất để tạo ra một ứng dụng cho loại đèn này? Bộ khuếch đại tích hợp 91E của Western Electric có thể chính là giấc mơ trở thành hiện thực của bạn.

Nói về nguồn gốc? Bạn muốn có một bề dày lịch sử? Vậy thì, bạn có thể nghĩ đến ai khác ngoài người đã phát minh ra đèn triode 300B? Western Electric sở hữu một di sản vượt trội hơn hẳn, với lịch sử từ năm 1869, lâu đời hơn mọi đối thủ cạnh tranh khác về mặt tuổi thọ. Sau 154 năm, công ty đã ra mắt bộ khuếch đại tích hợp Type 91E để gây ấn tượng với những người trung thành với các thiết kế mạch khuếch đại đơn (SETs), nhưng đồng thời sở hữu đủ các chi tiết hiện đại về cả âm thanh lẫn chức năng để đảm bảo rằng nó được công nhận là một bộ khuếch đại đèn thế kỷ 21.

Với giá bán là £16,998 cho phiên bản màu đen hoặc vàng, và £18,500 cho phiên bản mạ niken (bạc), tên của model Type 91E chính là minh chứng cho dòng dõi của nó từ nguyên bản Western Electric 91A ra đời năm 1936. Đây là đối lập hoàn toàn với các thiết kế SET truyền thống: thay vì sự tối giản hay khổ hạnh nghiêm khắc, 91E hiện đại như bất kỳ bộ khuếch đại tích hợp nào trong kỷ nguyên sau streaming. Mặc dù các bộ khuếch đại SET đã có tuổi đời gần 90 năm và đèn 300B được giới thiệu vào năm 1938 để khuếch đại tín hiệu điện thoại, tất cả những yếu tố còn lại của 91E (ngoại trừ việc thiếu đầu vào XLR cân bằng) đều hoàn toàn cập nhật theo tiêu chuẩn hiện nay.

Máy biến áp hình xuyến lớn [phía trên] cung cấp nguồn điện tuyến tính (PSU) cho các tấm điện cao áp của đèn ECC81 và 300B, trong khi bộ nguồn chuyển mạch (SMPS) [màu đen, phía trên bên trái] cung cấp năng lượng cho các sợi đốt của đèn triode. Màn hình hiển thị lớn được điều khiển bởi mô-đun máy tính Raspberry Pi [ở trung tâm].

Cậu Bé Vàng (Golden Boy)

Mở đầu là màn hình LCD bóng bẩy, khi bật lên sẽ hiển thị trong 10 giây biểu tượng “Tinh Thần Giao Tiếp” (Spirit of Communication) của Western Electric từ năm 1914, hay còn gọi là logo Cậu Bé Vàng (Golden Boy). Sau đó, màn hình chuyển sang đếm ngược 30 giây để làm nóng máy, tiếp theo là 30 giây để tự động điều chỉnh độ thiên của đèn điện tử. Giai đoạn này giúp loại bỏ mọi lo lắng cho những ai ngần ngại tiếp cận công nghệ có tuổi đời trước Thế chiến II, đặc biệt khi trong hướng dẫn sử dụng có nhấn mạnh rằng hoạt động của các đèn 300B sẽ thay đổi theo thời gian.

Sau giai đoạn làm nóng, màn hình chuyển sang hiển thị các đồng hồ đo dạng dọc cho biết công suất đầu ra, kèm theo thông tin về nguồn phát. Một điểm thú vị là biểu tượng ăng-ten xuất hiện khi sử dụng Bluetooth, tính năng này được bao gồm cùng với các đầu vào phono MM/MC, và các nguồn đầu vào dạng line như CD, tuner, Aux 1 và Aux 2. Các nút bấm để truy cập những nguồn này được đặt gọn gàng bên trong một hốc nhỏ bên trái màn hình LCD, còn bên phải là một núm vặn lớn để điều chỉnh âm lượng, nút nguồn và giắc cắm tai nghe. Tất cả các chức năng này đều có thể điều khiển từ xa thông qua chiếc điều khiển hợp kim, cho phép cân bằng âm thanh, tắt tiếng, điều chỉnh độ sáng màn hình, và cân bằng mức âm giữa các đầu vào.

Các đèn ECC81 và 300B – mỗi loại hai chiếc – được trưng bày đầy tự hào, trong đó đèn 300B được đặt trong các ống thủy tinh bảo vệ. Giữa các đèn ECC81 là một khối chứa các biến áp ghép nối loa, trong trường hợp của chúng tôi được trang bị đầu ra 8 ohm, có thể thay đổi nếu người dùng sử dụng loa có trở kháng khác. Mẫu 91E còn đi kèm bộ công cụ để tháo các “lồng bảo vệ” khi cần thay thế đèn 300B, cùng với một ăng-ten Bluetooth và một công cụ chỉnh thẳng chân đèn cực kỳ tinh tế.

Không có rắc rối

Phía sau máy là các trạm kết nối loa nhiều chiều, các ổ cắm RCA cần thiết cho năm nguồn đầu vào và cổng gắn ăng-ten Bluetooth. Ngoài ra còn có các ổ cắm để kết nối tải cắm thêm tùy chỉnh cho tầng phono, với một công tắc để chuyển đổi giữa chế độ MM và MC. Máy cũng cung cấp các đầu ra line và preamp biến thiên (cho tiền khuếch đại), cũng như các cổng điều khiển để kích hoạt các thành phần khác. Các cổng USB và Ethernet chỉ được sử dụng cho mục đích chẩn đoán và bảo dưỡng.

Thay vì sử dụng nhiều cuộn dây thứ cấp và các ngõ ra loa có trở kháng khác nhau như 8ohm, 4ohm, v.v., ampli 91E được trang bị các biến áp đầu ra có thể hoán đổi, được tùy chỉnh theo yêu cầu khi đặt hàng.

Với bộ khuếch đại này, việc thiết lập diễn ra rất nhẹ nhàng, không gây nhiều phiền phức. Thực tế, khả năng kết nối Bluetooth của nó đã cho thấy Type 91E được phát triển đến mức hoàn thiện ra sao – tôi chọn Bluetooth thông qua điều khiển từ xa, rút điện thoại Android ra, vào cài đặt và ngay lập tức tìm thấy 'WE91E' trong danh sách các thiết bị khả dụng, nhấn chọn và âm nhạc vang lên chỉ trong vài giây. Giá như các thiết bị Bluetooth khác tôi sở hữu cũng hoạt động nhanh chóng và ổn định như vậy.

**Wild Western**
Thiết kế điện tử của Type 91E cũng táo bạo không kém so với thẩm mỹ công nghiệp của nó, theo chia sẻ của biên tập viên PM. Công suất được khai thác tối đa từ các bóng đèn 300B đơn mà không tăng dòng điện của bóng đèn hay mức tiêu thụ, đồng thời giảm các méo từ tính bất đối xứng trong các biến áp đầu ra nhỏ gọn hơn. (Các bản cực của bóng đèn được nối với các cuộn sơ cấp của biến áp thông qua tụ điện, loại bỏ dòng DC ra khỏi các cuộn dây).

Công nghệ mà WE mô tả là "feed song song cải tiến" dựa trên SCS (nguồn dòng điện điều khiển bằng chất bán dẫn) đã được cấp bằng sáng chế cho các bóng đèn 300B – có thể nhìn thấy ở các bộ tản nhiệt trong hình ảnh nội thất của thiết bị. Khi nghiên cứu sâu hơn về bằng sáng chế, có ý kiến cho rằng các FET loại P này có thể hoạt động như các thiết bị đầu ra điều khiển, gần như đóng vai trò điều chỉnh SCS, điều này có thể dẫn đến việc xuất hiện thành phần đẩy-kéo trong hệ thống single-ended. Tuy nhiên, cũng có các op-amp bán dẫn trong mạch xuất tín hiệu line/preamp, nhưng chắc chắn chúng không được sử dụng trong đường dẫn âm thanh "đèn tube" chính. Một điểm nhấn thông minh khác là cực tính của sợi đốt bóng 300B sẽ được thay đổi mỗi khi Type 91E được bật, kéo dài tuổi thọ của bóng đèn.

Nếu tất cả những điều này, cùng với các chế độ khởi động và tự động điều chỉnh độ lệch (auto-bias) gợi ý về một sự thông minh trong thiết kế, thì đúng vậy, các bộ chọn đầu vào và núm chỉnh âm lượng sử dụng bộ mã hóa quang học đều được điều khiển bởi vi xử lý. Mẫu Type 91E cũng được trang bị một module máy tính Raspberry Pi 3 để quản lý hiển thị video, trong khi một giải pháp Bluetooth dựa trên Qualcomm của Rayson mở ra khả năng phát trực tuyến không dây. Đây là phiên bản Bluetooth 4.2, thay vì 5.0, và hỗ trợ các codec SBC, MP3, AAC, FastStream và aptX. Mặc dù có một chút mất mát về độ “thoáng” và không gian ở dải tần cao, nhưng các tác phẩm âm nhạc ít phức tạp hơn mà Ken đã chọn trong buổi nghe thử lại mang đến sự thuyết phục hơn chúng tôi mong đợi. Quan điểm của Charles Whitener, chủ sở hữu Western Electric, rằng khả năng Bluetooth này đang thu hút một làn sóng mới các tín đồ âm thanh có vẻ hoàn toàn hợp lý.

Sự tinh tế và độ nhạy
Khi được phối ghép một cách cẩn thận với loa đứng O/93 của DeVore Fidelity – vốn có độ nhạy cao và trở kháng cao – mẫu Type 91E đã khiến tôi phải suy nghĩ lại về thái độ không mấy thiện cảm lâu nay của mình đối với các ampli 300B/SET, Ken viết. Với năm nốt đầu tiên của ca khúc mở đầu "For What It's Worth" từ album *Peace... Back By Popular Demand* của Keb' Mo [Okeh/Epic EK92687], hai trong số những quan ngại của tôi đã bị xóa bỏ nhờ vào dải bass và bộ gõ mở đầu bài hát đó.

Mỗi chiếc 91E đều được trang bị một bộ 300B triode dây tóc công suất vừa, được sản xuất chính xác theo tiêu chuẩn của Western Electric. Những bóng đèn này không chỉ được ghép cặp đồng nhất, mà còn mang lại hiệu suất âm thanh tối ưu nhờ vào sự tinh tế trong thiết kế và kỹ thuật chế tạo tiên tiến.

Hãy nhớ rằng, để đánh giá đúng bất kỳ ampli công suất thấp nào, bao gồm cả loại này, bạn cần phải sử dụng loa có độ nhạy cao. Trong trường hợp này, cặp loa O/93 đã tạo ra mức âm lượng hoàn toàn thỏa mãn cho một trải nghiệm nghe nhạc mà tôi cho là hợp lý và không quá mức. Khi nghe trong căn phòng lớn của PM, âm lượng này tương đương với những gì tôi có thể an toàn và thoải mái khai thác từ những đôi loa như Quad ESL 57s, BBC LS3/5As hoặc bất kỳ loa nào khác có khả năng xử lý công suất thấp, mà một người nghe không thận trọng có thể dễ dàng làm hỏng. Tuy nhiên, với những ai coi mức áp suất âm thanh trên 100dB ở khoảng cách 5m là "bình thường" thì họ có thể sẽ không bao giờ nghĩ đến một ampli có công suất giới hạn như thế này.

Về mối lo ngại thứ hai luôn khiến tôi không hài lòng với các ampli 300B/SET, đó là dải trầm mềm yếu và dải cao ngọt ngào quá mức, sự kiểm soát của trống bass và sự mở rộng của guitar bass trên bản nhạc này – hoàn toàn không có dấu hiệu "nặng nề" như thường gặp trong các buổi so sánh thiết bị – đã đủ để khiến bất kỳ ai với định kiến về bóng đèn triode đơn phải ngỡ ngàng. Tôi không thể nhấn mạnh đủ mức độ ngạc nhiên mà khía cạnh này của chiếc ampli 91E mang lại cho tôi, dù tôi liên tục phải tự nhắc nhở rằng ampli này được trang bị những bóng 300B có chất lượng tốt nhất mà người ta có thể mua.

Ngọt ngào và chua chát
Điều này không có nghĩa là bỏ qua những người nghe thực sự thích âm thanh ngọt ngào, êm dịu và đậm chất hoài cổ, nhưng trước khi có 91E, quy luật chung là phải ghép ampli 300B/SET có dải âm yếu với các loa kèn có dải cao chói, hy vọng chúng sẽ cân bằng lẫn nhau. (Tôi cũng nên làm rõ rằng tôi không nói về các ampli sử dụng hai hoặc nhiều bóng 300B cho mỗi kênh). Với Western Electric Type 91E, ngoài giới hạn công suất, không cần phải có sự ghép nối (có thể sai lầm) nào để bù trừ.

Đầu vào MM/MC phono (với cổng RCA tải ngoài), bốn đầu vào tín hiệu (line inputs), đầu ra tín hiệu (tape) và đầu ra preamp được kết nối qua các cặp cổng loa 4mm đơn. Ăng-ten hỗ trợ kết nối Bluetooth, trong khi cổng mạng (RJ45) và USB-A được sử dụng cho việc bảo trì và cập nhật phần mềm trực tiếp tại nhà máy.

Âm thanh mà tôi nghe được, bất chấp SPL tối đa, là sự liền lạc toàn dải giống như một ampli 75W được cung cấp bởi nhiều ống KT-series lớn hơn. Đi kèm với âm trầm hiện đại và dải tần cao mở rộng là những điểm nhấn khác, mà quan trọng nhất trong việc tạo nên đặc trưng của ampli – và đối với một số người, đó cũng là lý do đủ để mua 91E – chính là cảm giác về sự thoáng đãng và không gian “air”.

Đây từ lâu đã là điểm mạnh của các ampli SETs (cũng như OTLs), và chiếc Type 91E của WE vẫn giữ và truyền tải điều này một cách tinh tế, đến mức phiên bản solo piano của "The Times They Are A-Changin'" mang lại một trong những trải nghiệm sống động và chân thực nhất mà tôi từng có. Tuy nhiên, đừng nghĩ rằng sự thoáng đãng này bị phóng đại: tỉ lệ âm thanh thực tế và thuyết phục như chính cây đàn piano thực sự đang ngồi cách bàn viết của tôi chỉ vài bước chân.

Dù có vẻ hơi "ác", tôi không thể cưỡng lại việc nghe Kodō’s *Warabe* [Sony SRCL4671], một trong những thử thách khó nhất cho bất kỳ hệ thống nào – trừ các dàn nhạc lớn. Đây là những âm thanh nhạc cụ gõ được tăng cường mạnh mẽ, với tần số cao được cung cấp bởi các loại sáo. Track số 4, "Itsuka Mata", là bản nhạc mà tôi thường dùng để thử nghiệm, vì nó có khả năng – không thiếu phần châm biếm – làm cho hầu hết các hệ thống âm thanh nghe giống như những chiếc loa Teutonic chói tai, chỉ có thể dễ chịu hơn khi đi kèm với các ampli SET cổ điển. Tuy nhiên, chiếc 91E đã vượt qua những định kiến âm thanh quen thuộc của dòng topology và xử lý sức mạnh cùng các tương phản động học với quyền lực mà ta thường chỉ mong đợi từ những ampli có công suất gấp mười lần.

Trong trường hợp này, âm thanh của các mặt trống được tái tạo một cách chân thực đến mức tôi sẽ không ngạc nhiên nếu phát hiện ra có một loa siêu trầm được giấu sau bức màn. Khối lượng và hình dạng của các chiếc trống trở nên rõ ràng và chân thật như những gì ta có thể mong đợi khi nghe trong không gian gia đình, cùng với sân khấu âm thanh có độ rộng và sâu đến mức khó có ai có thể xác định vị trí của các loa. Về mặt biến mất trong không gian, Type 91E gần như là một phép màu.

Sự kéo dài vô tận
Bởi vì 91E không gây mệt mỏi cho tai (một đặc trưng khác của 300B/SET), tôi bị cuốn vào việc phát hết bài nhạc yêu thích này đến bài khác, như thể bị mê hoặc và không hề hay biết về sự trôi qua của thời gian. Album tinh tế nhất mà tôi từng nghe – vâng, thậm chí vượt qua cả Tony, Frank, Dino và Nat – chính là *At Last* của Lou Rawls [Blue Note CDP 7 91937 2], đây là lựa chọn ưu tiên của tôi cho giọng hát. Điều đó không có nghĩa là sự phong phú trong âm nhạc của Keb' Mo' bị bỏ qua, và 91E đã xử lý mọi sắc thái với phong cách hoàn hảo, nhưng Lou thực sự là một điều gì đó khác biệt.

Tay điều khiển hợp kim cao cấp của WE bao gồm các chức năng chọn đầu vào, điều chỉnh mức đầu vào (gain), điều chỉnh âm lượng, cân bằng âm thanh, tắt tiếng, và độ sáng của màn hình hiển thị.

Audio Hoàng Hải - 23D Hai Bà Trưng Hoàn Kiếm Hà Nội.